نقش تغذیه در تقویت دستگاه ایمنی بدن از دیر باز طی مطالعات متعدد به اثبات رسیده است و در این راستا آموزش تغذیۀ صحیح و اطلاع رسانی به عموم مردم برای پیشگیری و کنترل این بیماری مهمترین وظیفۀ کارشناسان و متخصصان تغذیۀ کشور است.
تغذیه در دوران کرونا ویژه گروه سنی سالمندان
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) ، سالمندان، به ویژه سالمندان مبتلا به بیماری های مزمن از قبیل بیماریهای قلبی عروقی، دیابت، بیماری های ریوی و بیماری های کلیوی را به عنوان افراد در معرض بالای خطر ابتلا به ویروس کرونا در نظر گرفته است. بر اساس داده های موجود در این مرکز، میزان ابتلای سالمندان به این ویروس دو برابر بیشتر از سایرین است.
دلیل این امر این است که به موازات افزایش سن، دستگاه ایمنی دچار تغییراتی میشود که ماحصل آن کاهش توان بدن در مقابله با ابتلا به بیماریها و عفونت ها است. به علاوه، بسیاری از سالمندان ممکن است دچار بیماری های زمینه ای دیگری نیز باشند که باز هم توانایی آنها برای چیره شدن برعفونت کرونا را کاهش دهد.
توصیه های لازم برای سالمندان در دوران کرونا
زمانی که فرد سالمند به ویروس کرونا آلوده میشود، خطر از کار افتادن دستگاه تنفسی و ریه ها افزایش مییابد. بنابراین، توصیه میشود که سالمندان عزیز، نکات زیر را به طور جدی رعایت کنند:
– تا حد امکان در منزل بمانند.
– اطمینان حاصل کنند که مواد غذایی، بهداشتی و داروهای مورد نیاز خود را برای مدت چندین هفته در منزل ذخیره دارند تا در صورتی که مجبور شدند به مدت طولانی از منزل خارج نشوند، دچار کمبود ذخایر غذایی و دارویی نشوند.
– زمانی که مجبور می شوند از منزل خارج شوند، از افراد بیمار فاصله بگیرند، از برقراری تماس های نزدیک بپرهیزند و دستان خود را مرتباً بشویند.
– از حضور در اماکن شلوغ اجتناب کنند.
– دستان خود را به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویند. بخصوص پس از بازگشت از دستشویی، پیش از غذاخوردن، پیش و پس از تماس دست با بینی، پس از سرفه و عطسه.
– از تماس دست شسته نشده با چشم ها، بینی و دهان خود بپرهیزند.
– زمانی که بیمار هستند، به هیچ وجه از منزل خارج نشوند.
– در زمان سرفه یا عطسه، دهان و بینی خود را با دستمال کاغذی بپوشانند و سپس آن را در سطل زبالۀ دردار بیاندازند.
مصرف انواع مواد غذایی از تمام گروههای غذایی می تواند در تامین نیازهای تغذیهای تمام افراد، به خصوص سالمندان مفید باشد.
یک برنامۀ غذایی سالم و مفید برای این گروه سنی، مشتمل بر دریافت میزان کافی میوه، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات کم چرب، گوشت قرمز بدون چربی، مرغ، ماهی، لوبیاها، تخم مرغ و مغزدانه ها است. در چنین برنامۀ غذایی، میزان اسیدهای چرب اشباع، اسیدهای چرب ترانس، نمک (سدیم)، قند و شکر باید کاهش یابد.
رژیم غذایی سالم برای سالمندان در دوران کرونا
سالمندان با رعایت توصیه های زیر می توانند از یک رژیم غذایی سالم که تقویت کننده توان ایمنی آن ها نیز باشد،بهره مند شوند:
– افزایش مصرف میوه ها و سبزی ها با تکیه بر مصرف سبزی های سبز تیره نظیر اسفناج، بروکلی، سبزی های نارنجی رنگ مانند فلفل دلمه ای نارنجی، کدوحلوایی و هویج.
– مصرف روزانه ۳ پیشدستی از گروه سبزیها (به جز سبزی های نشاسته ای مانند سیب زمینی و ذرت) و دستکم ۲ عدد میوۀ متوسط .
– افزایش مصرف منابع طبیعی ویتامین C شامل پرتقال، نارنگی، لیمو ترش، لیموشیرین، کیوی، انواع کلم، گل کلم، شلغم، فلفل سبز و فلفل دلمه ای.
– افزایش مصرف آبمیوه های طبیعی، سوپ های سرشار از سبزیجات و سالادهای تهیه شده به روش بهداشتی
– تنوع در انتخاب منابع پروتئینی، افزایش مصرف ماهی و حبوبات
– مصرف دستکم ۳ سهم (معادل حدوداً ۱۰ گرم) غلات کامل، نان، برنج یا ماکارونی به طور روزانه.
– مصرف ۲ سهم از گروه لبنیات (هر سهم معادل تقریباً یک لیوان شیر یا ماست) به علاوۀ یک تکه پنیر (به اندازۀ یک قوطی کبریت) ترجیحاً کم چرب و غنی شده با ویتامین D برای تقویت استخوان ها.
– استفاده از روغن های مایع به جای چربی های جامد از طریق مصرف روغن زیتون، کنجد، کلزا، ذرت… البته لازم به ذکر است که روغن ها، صرف نظر از نوع آن ها، دارای میزان یکسانی کالری هستند و مصرف بیش از حد آن ها منجر به افزایش وزن میشود.
– تنیدگی (استرس) و فشارهای جسمی و روحی، دستگاه ایمنی را تضعیف می کنند بنابراین تا حد امکان نباید خود را در معرض استرس های محیطی قرار دهید.
– انجام آزمایشهای دوره ای چراکه بسیاری از کمبودهای تغذیه ای مانند آهن، ویتامین ۱۲B و ویتامین D و کمخونی سبب تضعیف دستگاه ایمنی میشوند.
مکمل یاری در سالمندان
عدم کفایت دریافت غذایی و کمبود ویتامین هایی مانند C ، A و D به دلیل اختلال حاصله در کارکرد ایمنی، احتمال ابتلا به بیماریها از جمله عفونتهای تنفسی ویروسی را افزایش میدهد.
کمبود مواد معدنی در سالمندان میتواند ناشی از دریافت ناکافی غذا و تغییرات فیزیولوژیکی باشد که نیاز به مواد مغذی و داروها را تحت تاثیر قرار می دهد. بعضی از سالمندان علاوه بر توجه به تنوع رژیم غذایی خود، نیازمند دریافت مکملهای تغذیهای نیز هستند.
بررسی ها نشان میدهند که سالمندان به ویژه در معرض خطر سوءتغذیۀ ناشی از دریافت ناکافی کلسیم و ویتامین D قرار دارند. سالمندان ممکن است به دلایل گوناگون به مقدار کافی لبنیات، یعنی مهمترین منبع غذایی کلسیم، مصرف نکنند. از سویی دیگر، به دلیل کاهش تحرک، امکان دارد میزان مواجهۀ سالمندان با آفتاب کافی نباشد مضاف بر این که توانایی ساخت ویتامین D در پوست سالمندان ۶۰ % کاهش می یابد. از این رو، یکی از مکمل های مصرفی رایج در بین سالمندان، مکمل کلسیم است که به تنهایی و یا همراه با ویتامین D مصرف میشود.
این مکمل ها به طور معمول برای تقویت سیستم استخوانی و جلوگیری از روند پوکی استخوان تجویز میشوند.
طبق دستورالعمل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مصرف روزانه یک مکمل کلسیم+ویتامین D حاوی ۴۰۰ تا ۳۰۰ میلیگرم همراه با ۲۰۰ تا ۴۰۰ واحد ویتامین D و ماهانه یک مکمل ۳۰۰۰۰ واحدی ویتامین D برای سالمندان توصیه شده است.
مصرف آهن و تغذیه در کرونا
آهن، یکی دیگر از مواد مغذی است که در صورت کمبود آن، دستگاه ایمنی تضعیف خواهد شد. البته شایان توجه است که کمبود آهن در دوران سالمندی بخصوص در خانم ها پس از یائسگی، شایع نیست. کم خونی در این دوران به دلیل خونریزی مرتبط با بیماری های خاص، یا کاهش جذب ناشی از تداخلات دارویی و همچنین به دلیل کاهش ترشح اسید معده است. بنابراین، از مصرف خودسرانه آن باید پرهیز شود و فقط درصورت تجویز پزشک مصرف شود.
مکمل روی (زینک)
یکی دیگر از مکمل هایی که ممکن است به سالمندان تجویز شود، مکمل روی (زینک) است. به دلیل کاهش دریافت انرژی در سالمندان، دریافت روی نیز در آنان کاهش می یابد. سالمندانی که به هر دلیل، دریافت گوشت قرمز، مرغ و ماهی خود را محدود میکنند، در معرض خطر کمبود روی قرار دارند. کمبود روی، منجر به تضعیف پاسخ ایمنی میشود.از این رو، بهتر است برای ضرورت مصرف، دوز و چگونگی مصرف مکمل روی نیز از مشاورۀ پزشک بهرهمند شوید.
لازم به ذکر است که مواد غذایی، بهترین منبع تامین کننده مواد مغذی هستند و اغلب، نیازی به دریافت مکمل نیست. درخصوص مصرف مکمل های تغذیه ای به منظور پیشگیری از ابتلا به عفونت کرونا ویروس، تناقضات جدی وجود دارد.
لذا در حال حاضر مصرف مکمل های تغذیهای به منظور پیشگیری، به هیچ وجه توصیه نمیشود، مگر درمواردی که پزشک متخصص، کمبود این مواد مغذی را در بدن فرد تشخیص دهد.
همچنین لازم است که به سالمندان در خصوص دوزهای سمی و مضر این مکمل ها، به خصوص در شرایط بحرانی فعلی، هشدار جدی داده شود و از مصرف خودسرانه آن ها جدا پرهیز شود.
منابع:
انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی کشور
دفتر بهبود تغذیه، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
